Trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran, Mỹ đã triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tới Israel, dẫn đến việc “đốt cháy” gần 25% số tên lửa đánh chặn từng mua. Lầu Năm Góc đã sử dụng hơn 150 tên lửa để bắn hạ các đợt tên lửa đạn đạo của Iran.

Cuộc chiến này đã phơi bày một lỗ hổng đáng báo động trong nguồn cung cấp của Washington. Hiện tại, Mỹ có 7 hệ thống THAAD tối tân, nhưng trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Iran hồi tháng 6, hai hệ thống đã được triển khai tới Israel nhưng vẫn chưa đủ. Các quan chức Mỹ đã tìm cách mua 37 tên lửa trong năm tài chính tiếp theo, nhưng Lầu Năm Góc đã mua khoảng 650 tên lửa kể từ năm 2010. Mỗi tên lửa đánh chặn THAAD có giá khoảng 13 triệu USD.

Lockheed Martin, nhà sản xuất hệ thống này, cho biết họ có thể sản xuất khoảng 100 tên lửa đánh chặn trong năm nay và đang làm việc với chính phủ Mỹ về các phương án tăng sản lượng cho các đơn đặt hàng mới. Theo các nhà phân tích, việc triển khai hệ thống này đến Trung Đông đã gia tăng căng thẳng năng lực sẵn sàng của Mỹ và báo hiệu nhu cầu ngày càng tăng không chỉ đối với tên lửa đánh chặn mà còn cả các bệ phóng.

Mỹ cũng phát hiện ra sự thiếu hiệu quả trong cách khai hỏa các hệ thống chống tên lửa và đang xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của một số tên lửa đánh chặn. Quân đội Mỹ hiện đang xem xét kỹ lưỡng từng vụ phóng để hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra. Một sĩ quan Hải quân tham gia vào quá trình này cho biết còn quá sớm để đánh giá các cuộc giao tranh của SM-3.

Mối lo ngại của Mỹ là Iran sẽ lại thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và Washington cần phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các mối đe dọa này. Do đó, Mỹ đang nỗ lực tăng cường sản xuất và mua sắm tên lửa đánh chặn để đảm bảo năng lực phòng thủ của mình. Lockheed Martin đang là nhà sản xuất chính của hệ thống THAAD, và họ đang làm việc tích cực để đáp ứng nhu cầu của Mỹ và các đồng minh.

Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine ngày càng leo thang, các cuộc tập kích bằng UAV tự sát của Nga ngày càng tăng, và Ukraine đã tìm ra một vũ khí phòng không hiệu quả để đối phó với mối đe dọa này. Pháo phòng không tự hành Gepard do Đức sản xuất đã chứng minh khả năng thể hiện ấn tượng trong việc bắn rơi các UAV Shahed của Nga.

Các UAV Shahed của Nga, với khả năng mang đầu đạn nặng 90kg và bay hàng nghìn km nhờ hệ thống dẫn đường vệ tinh, đã trở thành một mối đe dọa đáng kể đối với Ukraine. Tuy nhiên, các pháo phòng không tự hành Gepard, với cặp pháo tự động 35mm Oerlikon điều khiển bằng radar, đã chứng minh là một trong những hệ thống phòng thủ hiệu quả nhất chống lại UAV Shahed.

Theo một kỹ sư phòng không Ukraine có biệt danh ‘Alchemist’, các hệ thống pháo 35mm tự động tạo ra những đám mây đạn dày đặc, giúp phá hủy UAV chỉ trong phạm vi vài km. Hàng chục hệ thống Gepard của Ukraine, cùng với một số lượng nhỏ hơn các hệ thống Skynex hiện đại hơn, đã đảm nhiệm lớp phòng thủ tầm trung quan trọng trong các cuộc tập kích bằng UAV Shahed.

Mới đây, một chiếc Gepard của Đức với 2 khẩu pháo Oerlikon 35mm đã bắn rơi nhiều UAV chỉ với một loạt đạn. Các UAV tấn công Shahed của Nga liên tục nhắm vào các thành phố Ukraine, và đánh chặn loại UAV chạy bằng động cơ cánh quạt này là ‘ưu tiên cao nhất’ ở Kiev.

Kể từ khi Nga phóng chiếc Shahed đầu tiên vào Ukraine gần 3 năm trước, họ đã triển khai hàng chục nghìn UAV tự sát, khoảng 29.000 chiếc tính đến nay. Một chiếc Shahed có thể có giá từ 50.000 đến 150.000 USD.

Tần suất các cuộc tấn công bằng UAV đang tăng nhanh cả về quy mô. Nga chấp nhận mất nhiều UAV Shahed, khoảng 75% bị chặn, vì các đợt tấn công dồn dập được thiết kế để bào mòn hệ thống phòng không.

Nếu lực lượng Ukraine phải dùng tên lửa đất đối không cho mỗi UAV Shahed, kho tên lửa của họ có thể cạn trong vài tuần hoặc vài tháng. Tập đoàn Lockheed Martin của Mỹ chỉ sản xuất khoảng 600 quả tên lửa Patriot mỗi năm, loại tên lửa trị giá hàng triệu USD.

Các loại tên lửa phòng không nhỏ hơn thì rẻ hơn, nhưng cũng vẫn đắt. Ngược lại, khoảng 80 hệ thống Gepard cùng một số Cheetah mà Mỹ gửi sang Ukraine là vũ khí giá rẻ. Đây là phương tiện cũ, đã qua sử dụng, đơn giản và đáng tin cậy so với tiêu chuẩn hiện đại.

Chi phí vận hành Gepard chủ yếu nằm ở giá đạn pháo 35mm. Sau khi gửi toàn bộ kho đạn thời Chiến tranh Lạnh cho Ukraine vào năm 2023, Đức đã trả cho Rheinmetall 181 triệu USD để tái khởi động dây chuyền sản xuất và chế tạo thêm 300.000 viên đạn mới nặng 1,5kg.

Với kíp chiến đấu Gepard, chi phí bắn rơi một UAV Shahed chỉ vào khoảng vài nghìn USD. Chính nhờ sự tiết kiệm và độ chính xác đó mà Gepard đang giữ vai trò tuyến đầu trong chiến dịch phòng thủ của Ukraine trước UAV Shahed.

Nga đang tạo ra một cuộc cách mạng trên chiến trường Ukraine với UAV Shahed-136 được nâng cấp với trí tuệ nhân tạo (AI) và khả năng kết nối mạng di động.

Ban đầu là sản phẩm của Iran, Shahed-136 đã được Nga biến thành sản phẩm nội địa, sản xuất hàng loạt tại các nhà máy lớn như Alabuga và Kupol. Theo tình báo Ukraine, riêng nhà máy Alabuga đã sản xuất hơn 26.000 chiếc, với công suất khoảng 170 UAV mỗi ngày và đang tăng lên.

UAV Shahed-136 của Nga ngày càng được nâng cấp

Phiên bản mới của Shahed-136, còn gọi là bản “MS”, cho thấy bước tiến lớn với camera hồng ngoại, hệ thống dẫn đường kháng nhiễu hiện đại (CRPA), AI nhận dạng mục tiêu và đầu đạn mạnh hơn. Một số phiên bản có thể mang tới 90 kg chất nổ, đủ sức phá huỷ hạ tầng quân sự hoặc các mục tiêu kiên cố.

Hệ thống AI giúp UAV nhận diện hình ảnh, vết nhiệt hoặc các tín hiệu khác để tự chọn mục tiêu, ngay cả khi mất tín hiệu GPS. Với chi phí chỉ từ 20.000 đến 200.000 USD, Shahed-136 có thể áp đảo các hệ thống phòng không trị giá hàng triệu USD.

Thách thức với hệ thống phòng thủ của phương Tây

Nga đã khai thác triệt để chiến thuật “lấy số lượng bù chất lượng”: họ thường phóng hàng trăm UAV trong một đêm, khiến hệ thống phòng không Ukraine bị quá tải. Chỉ riêng trong tháng 6, Ukraine đã phải đối mặt với gần 2.800 chiếc Shahed – tức gần 100 chiếc mỗi ngày.

Việc phân tán sản xuất giữa các nhà máy như Alabuga và Kupol không chỉ tăng sản lượng, mà còn giúp giảm thiểu rủi ro từ các đòn phản công. Ngoài ra, việc lắp ráp trong nước giúp Nga dễ dàng điều chỉnh UAV theo nhu cầu chiến trường, giảm chi phí hậu cần và phản ứng nhanh hơn trước các thay đổi của đối phương.

Tiềm năng xuất khẩu của Shahed-136

Với hiệu quả tại Ukraine, Shahed-136 hoàn toàn có thể trở thành mặt hàng xuất khẩu tiềm năng. Nga từng bán vũ khí cho nhiều quốc gia như Syria, Venezuela hay các nước châu Phi, nơi rất ưa chuộng các giải pháp quân sự giá rẻ nhưng hiệu quả.

Tuy nhiên, xuất khẩu UAV này cũng đối mặt với nhiều rào cản: lệnh trừng phạt, cạnh tranh từ Thổ Nhĩ Kỳ (Bayraktar TB2), cùng một số quốc gia khác và cả rủi ro chính trị nếu UAV Nga xuất hiện ở các điểm nóng.