Gia đình của nữ sinh Nguyễn Ngọc Bảo Trân, 14 tuổi, người bị tai nạn giao thông tại tỉnh Vĩnh Long vào tháng 9-2023, đã yêu cầu làm rõ kết quả điều tra. Bà Nguyễn Thị Hiền, 44 tuổi, mẹ của nữ sinh này, cho biết đã gửi đơn yêu cầu thông tin về kết quả điều tra vụ tai nạn. Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long đã mời bà Hiền và luật sư đến làm việc để cung cấp thông tin.

Trước đó, bà Hiền đã gửi đơn đến Cơ quan Điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao để yêu cầu cung cấp thông tin về kết quả điều tra liên quan đến đơn trình báo tội phạm về vụ tai nạn giao thông. Tuy nhiên, đến nay, cơ quan này chưa có phản hồi. Bà Hiền cho biết cả hai vụ việc đều đã được thụ lý giải quyết hơn 2 tháng, và do đó bà có đơn yêu cầu thông tin để gia đình hiểu rõ tình hình.

Ngày 21-7 vừa qua, bà Hiền tiếp tục có đơn tố cáo bổ sung gửi Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Trong đơn, bà trình bày rằng ngày 7-5, bà nhận được thông báo của Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long về việc đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi ‘vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ’, quy định tại Điều 260 Bộ luật Hình sự. Từ thông báo này, bà Hiền cho rằng có cơ sở để xem xét hành vi bỏ lọt tội phạm, xâm phạm hoạt động tư pháp của một số cán bộ liên quan trong giai đoạn điều tra giải quyết vụ án ban đầu.

Liên quan đến vụ tai nạn khiến cháu Trân tử vong, ngày 7-5, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi ‘vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ’ để điều tra hành vi của tài xế Nguyễn Văn Bảo Trung. Thông tin tại đây đã nêu rõ diễn biến của vụ việc.

Ngày 26-5, Cơ quan Điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao tiếp nhận giải quyết nguồn tin tội phạm về hành vi ra quyết định trái pháp luật và bỏ lọt tội phạm của Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long (cũ) trong quá trình cơ quan này giải quyết tin báo vụ vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Chi tiết xem thêm.

Ngày 28-7, Cơ quan Điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao phân công điều tra viên lấy lời khai, làm việc với bà Hiền cùng luật sư. Sau đó, tiếp nhận thêm đơn tố giác tội phạm của bà Hiền. Những thông tin mới nhất về vụ việc sẽ được cập nhật trong thời gian tới.

Hình thức “phạt tiền thay cho phạt tù” trong một số tội danh kinh tế đang là một chủ đề gây tranh cãi trong bối cảnh cải cách thể chế và tư pháp hiện nay. Việc áp dụng hình thức này không chỉ mang tính linh hoạt mà còn phản ánh xu thế tư pháp hiện đại, với mục tiêu tăng tính phục hồi, giảm tải cho hệ thống nhà tù và tòa án, đồng thời khuyến khích người phạm tội khắc phục hậu quả và hợp tác với pháp luật.

Theo TS Nguyễn Hoàng Hiệp, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Nghiên cứu Tin học & Kinh tế Ứng dụng, chuyên gia pháp lý về luật kinh tế, việc giảm án tù đáng kể cho các bị cáo đã nộp lại toàn bộ tài sản chiếm đoạt đang gây ra nhiều lo ngại trong xã hội. Nhiều ý kiến cho rằng, điều này có thể tạo ra tâm lý “cứ phạm tội rồi khắc phục bằng tiền để thoát tội”. Ông Hiệp đề xuất rằng, nhà nước cần ban hành các quy định hướng dẫn cụ thể về mức độ giảm án tương ứng với tỷ lệ khắc phục hậu quả, mức độ tự nguyện, và thời điểm nộp lại tài sản.

Ông Hiệp cũng nhấn mạnh rằng, việc khắc phục hậu quả không thể và không nên được coi là “tấm vé” miễn tội, vì điều này dễ làm xói mòn niềm tin vào công lý và gây mất công bằng trong xã hội. Khi đã gây ra sai phạm, những người vi phạm phải nhận thức rõ rằng hành động của họ đã vi phạm pháp luật.

Về yêu cầu “không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế”, ông Hiệp cho rằng đây là một yêu cầu rất đúng đắn, cấp thiết và thể hiện tư duy cải cách mạnh mẽ trong điều hành thể chế kinh tế – pháp lý của Đảng và Nhà nước ta. Muốn vậy, pháp luật cần phân biệt rõ giữa rủi ro kinh doanh, vốn là điều không thể tránh khỏi trong cơ chế thị trường, với hành vi vi phạm pháp luật hình sự, để tránh việc hình sự hóa không cần thiết các quan hệ dân sự, kinh tế.

Ông Hiệp đề xuất rằng, cần hoàn thiện pháp luật dân sự, thương mại và hình sự theo hướng minh bạch, phân định rõ các tiêu chí nhận diện tội phạm kinh tế; ban hành hướng dẫn liên ngành về phân biệt tranh chấp dân sự và hành vi hình sự; nâng cao năng lực chuyên môn của cơ quan tiến hành tố tụng, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế, tài chính, đầu tư; bảo vệ quyền kinh doanh chính đáng, đồng thời không để những kẽ hở pháp lý bị lợi dụng để né tránh trách nhiệm hình sự thật sự khi có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt.

Cuối cùng, ông Hiệp cho rằng, hình thức “phạt tiền thay cho phạt tù” trong một số tội danh kinh tế không chỉ là một lựa chọn chính sách linh hoạt, mà còn là một xu thế tư pháp hiện đại trên thế giới nhằm tăng tính phục hồi và hiệu quả kinh tế trong công tác thi hành án, giảm tải cho hệ thống nhà tù và tòa án, đồng thời khuyến khích người phạm tội khắc phục hậu quả, nộp lại tài sản, hợp tác với cơ quan pháp luật để giải quyết các vụ án được nhanh chóng và đạt hiệu quả cao.