Trong bối cảnh hiện đại hóa và toàn cầu hóa, việc ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong bảo tồn di sản văn hóa đã trở thành một xu thế tất yếu. Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc ứng dụng AI vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn, một di sản tư liệu thế giới được UNESCO công nhận. Mộc bản triều Nguyễn là một trong những bộ tài liệu lịch sử quan trọng nhất của Việt Nam, với 33.976 tấm mộc bản được lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV.

Sau thời gian dài, nhiều mộc bản đã bị xuống cấp và hư hại do tác động của môi trường và điều kiện khách quan. Để giải quyết vấn đề này, Trung tâm đã chủ động phối hợp với các chuyên gia và kỹ sư công nghệ để triển khai ứng dụng AI vào công tác số hóa và lưu trữ mộc bản. Việc này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của mộc bản triều Nguyễn mà còn giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu di sản quý giá của dân tộc.

Theo nhà nghiên cứu Minh Đạo, việc đưa AI vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn phản ánh tư duy đổi mới trong việc lưu giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. AI có thể hỗ trợ số hóa các hiện vật, tài liệu cổ bằng công nghệ quét 3D, phục dựng các công trình kiến trúc bị hư hại, tái tạo những giá trị văn hóa đang có nguy cơ mai một. Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc lưu trữ và bảo tồn, AI còn hỗ trợ việc lan tỏa di sản văn hóa đến công chúng thông qua các ứng dụng thực tế ảo, thực tế tăng cường và chatbot hướng dẫn du lịch.

Điều này giúp khách tham quan có những trải nghiệm tương tác sống động với di sản. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa cũng đối mặt với không ít thách thức, trong đó vấn đề dữ liệu là một trở ngại lớn. Nhiều tư liệu di sản chưa được số hóa đầy đủ hoặc bị thiếu hụt thông tin, gây khó khăn cho AI trong việc phân tích và tái tạo. Bên cạnh đó, sự chính xác trong việc diễn giải và truyền tải nội dung văn hóa cũng là một thách thức.

Để phát huy tối đa tiềm năng của AI trong bảo tồn di sản văn hóa, nhà nghiên cứu Minh Đạo nhấn mạnh rằng cần có chiến lược đầu tư bài bản vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa, với yêu cầu cao về tính chính xác, đầy đủ và hệ thống. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu lịch sử và đội ngũ kỹ sư công nghệ là yếu tố then chốt để phát triển các mô hình AI có khả năng tiếp cận đúng bản chất, truyền tải trung thực tinh thần và giá trị của di sản.

TS Phạm Quốc Quân, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cũng nhận định rằng ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, để ứng dụng công nghệ vào trưng bày một cách hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là công tác nghiên cứu. Những di vật, cổ vật – vốn là thành phần của di sản văn hóa vật thể – cần được tìm hiểu kỹ lưỡng để kể lại câu chuyện của chúng một cách chính xác và sâu sắc.

Có thể thấy, việc ứng dụng AI trong bảo tồn mộc bản triều Nguyễn là một bước tiến quan trọng trong di sản văn hóa của dân tộc. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt đẹp, cần có sự đầu tư bài bản, sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia và kỹ sư công nghệ, cũng như công tác nghiên cứu kỹ lưỡng. Chỉ khi đó, AI mới có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản văn hóa.

Trường Sĩ quan Thông tin đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc xây dựng mô hình nhà trường thông minh và chuyển đổi số. Một trong những thành tựu nổi bật của trường trong lĩnh vực này là việc xây dựng Thư viện số. Thượng tá Quân nhân chuyên nghiệp Vũ Hải Sơn, người phụ trách Thư viện thuộc Ban Khoa học quân sự, đã cung cấp thông tin về thư viện số của trường. Thư viện số này đã được xây dựng từ năm 2009 và hiện đã kết nối với mạng thông tin khoa học quân sự của Bộ Quốc phòng cũng như 33 trên tổng số 36 thư viện trong hệ thống thư viện số toàn quân.

Bất kỳ ai cũng có thể truy cập vào thư viện số để khai thác tài liệu từ các địa điểm có kết nối mạng LAN của nhà trường. Đến nay, Thư viện số đã có 1.723 đầu sách và cơ sở dữ liệu thư mục gồm 28.813 biểu ghi sách, tài liệu thuộc nhiều chuyên ngành và lĩnh vực khác nhau. Trung bình mỗi năm, Trung tâm Học liệu – Thư viện của trường phục vụ khoảng 26.500 lượt bạn đọc học tập, nghiên cứu, tham khảo, mượn và trả sách.

Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, nghiên cứu khoa học, việc chuyển đổi số được thực hiện một cách hiệu quả. Trường Sĩ quan Thông tin đã xây dựng, tích hợp và liên thông hệ thống dữ liệu số phục vụ giáo dục – đào tạo, đồng thời duy trì hoạt động trên 2 cổng thông tin điện tử. Công tác quản lý, thống kê, giám sát, khảo thí… của nhà trường đều đã chuyển sang ứng dụng chuyển đổi số. Hệ thống tài liệu, bài giảng điện tử thuộc chương trình đào tạo các đối tượng đều được số hóa và tích hợp với thư viện điện tử.

Trường Sĩ quan Thông tin cũng đã triển khai rộng rãi phong trào ‘Bình dân học vụ số’ trong nhà trường. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số của nhà trường còn được triển khai và ứng dụng hầu hết trên mọi hoạt động các lĩnh vực công tác của các cơ quan, đơn vị của nhà trường.

Đại tá, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Hùng, Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Thông tin, cho biết trong thời gian tới, trường sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp về nâng cấp hạ tầng số, nền tảng số, dữ liệu số dùng chung trong nhà trường. Nhà trường cũng sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số trong dạy, học, kiểm tra, đánh giá kết quả người học dựa trên ứng dụng nền tảng số. Đồng thời, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục – đào tạo với nghiên cứu khoa học, ứng dụng hiệu quả các thành tựu của công nghệ 4.0, trí tuệ nhân tạo để nâng cao chất lượng chuyển đổi số.