Ngày 24/7, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã tổ chức buổi giới thiệu cuốn sách ‘Nhận diện văn hóa trong không gian số’, do Phó Giáo sư-Tiến sỹ Vũ Trọng Lâm và Tiến sỹ Nguyễn Việt Lâm đồng chủ biên. Cuốn sách này được xem là công trình tiên phong, đặt nền móng lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng văn hóa trong bối cảnh mới của thời đại số.

Cuốn sách gồm 4 chương, bắt đầu bằng việc giải thích rõ ràng khái niệm và các đặc trưng cơ bản của văn hóa số. Văn hóa số được định nghĩa là toàn bộ phương thức sáng tạo, lưu giữ, truyền bá và tiếp nhận các giá trị văn hóa thông qua nền tảng công nghệ kỹ thuật số. Đồng thời, nó cũng là tập hợp những quy tắc, chuẩn mực đạo đức và pháp luật điều chỉnh hành vi con người trong môi trường số.

Không chỉ dừng lại ở việc định nghĩa, cuốn sách còn trình bày các nội dung như văn hóa tương tác số, văn hóa sáng tạo nội dung số, văn hóa tiêu dùng số, hay văn hóa đạo đức số… một cách mạch lạc và dễ hiểu. Nhóm tác giả không chỉ tập trung vào lý thuyết mà còn đặt những vấn đề này trong bối cảnh thực tiễn của Việt Nam, tạo nên sự gắn bó giữa tư duy học thuật và yêu cầu của thực tiễn.

Bên cạnh việc định hình cơ sở lý luận, cuốn sách còn cho thấy sức hấp dẫn ở cách tiếp cận đối sánh và mở rộng tầm nhìn, liên hệ với một số quốc gia trên thế giới. Chương 2 đi sâu nghiên cứu chính sách và chiến lược phát triển văn hóa số tại các quốc gia đi đầu như Liên minh châu Âu, Anh, Tây Ban Nha, và một số nước khác.

Cuốn sách cũng dành chương 3 để luận bàn về các yếu tố tác động đến văn hóa trong không gian số, như truyền thông xã hội, sự phát triển trí tuệ nhân tạo, biến đổi lối sống cá nhân và cả những hệ lụy như khủng hoảng giá trị, xâm hại quyền riêng tư, hay suy thoái đạo đức trong môi trường ảo.

Chương 4 có giá trị thực tiễn cao khi nhóm tác giả tập trung vào thực trạng phát triển văn hóa số ở Việt Nam và đề xuất hệ thống giải pháp toàn diện. Các giải pháp bao gồm hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường giáo dục văn hóa số, phát triển các nền tảng số nội địa, và khuyến khích sáng tạo nội dung số mang bản sắc Việt. Đặc biệt, cuốn sách nhấn mạnh vai trò của công dân số, những người vừa được thụ hưởng, vừa là chủ thể sáng tạo trong không gian số, cần được đào tạo, hướng dẫn, hỗ trợ để phát huy hiệu quả sức mạnh văn hóa quốc gia – dân tộc trong thời đại mới.

Cuốn sách ‘Nhận diện văn hóa trong không gian số’ là một tác phẩm quan trọng, góp phần xây dựng hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về văn hóa trong không gian số ở Việt Nam.

Trong thời đại số, việc phát triển bền vững không chỉ dựa vào công nghệ mà còn đòi hỏi một nền tảng quan trọng khác: văn hóa số. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh vai trò then chốt của văn hóa số trong xây dựng xã hội số và chính phủ số. Theo bà, văn hóa số không chỉ là nền tảng mà còn là cốt lõi cho sự phát triển bền vững trong thời đại số.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, để có một nền kinh tế số phát triển, trước tiên phải có một xã hội số. Và để có xã hội số, cần phải có văn hóa số từ nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Văn hóa số đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách con người tương tác, làm việc và sống trong môi trường số. Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số của cán bộ, công chức. Điều này đã gây ra khoảng trống trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức.

Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành. Bà cũng đề xuất cần có khung năng lực số, gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin. Điều này sẽ giúp đội ngũ cán bộ, công chức có đủ năng lực và kiến thức để tương tác và làm việc hiệu quả trong môi trường số.

Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và đề xuất ứng dụng AI trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, nhằm phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. ‘Một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng’, chị nói. Đồng thời, chị đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số.